ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ (Matawai): ការនិទានរឿងទៅតាមទីកន្លែង នៅប្រទេស ស៊ូរីណាម (Suriname)
ជនជាតិដើម ម៉ាតាវ៉ៃ នៃប្រទេស ស៊ូរីណាម គឺជា សហគមន៍ ជនជាតិភាគតិចដែលធ្លាប់មានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានពិភពលោកបំភ្លេចចោល។ ពួកគេបានប្រើប្រាស់កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី (Terrastories) ជាកម្មវិធីកត់ត្រារឿងនិទានទៅតាមទីកន្លែង ដើម្បីបង្កើតជាឃ្លាំងចំណេះដឹងអំពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ តាមរយៈការនិទានរឿងផ្ទាល់មាត់។ គោលដៅនៃការងារនេះគឺដើម្បីធានាថា មនុស្សជំនាន់ក្រោយនៃសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ មានឱកាសយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និងអត្តសញ្ញាណ ដែលសហគមន៍របស់ខ្លួនធ្លាប់មាន តាមរយៈការនិទានរបស់ចាស់ៗ។
តើជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ម៉ារូន (Matawai Maroons) ជានរណា ហើយហេតុអ្វីបានជាប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ពួកគេមានសារៈសំខាន់
ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ នៃប្រទេស ស៊ូរីណាម គឺជាសហគមន៍ដែលធ្លាប់មានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានពិភពលោកបំភ្លេចចោល។ ពួកគេបានប្រើប្រាស់កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី ដើម្បីបង្កើតជាឃ្លាំងចំណេះដឹងអំពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ តាមរយៈការនិទានរឿងផ្ទាល់មាត់។ គោលដៅនៃការងារនេះគឺដើម្បីធានាថា មនុស្សជំនាន់ក្រោយនៃសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ មានឱកាសយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និងអត្តសញ្ញាណ សហមន៍របស់ខ្លួន តាមរយៈការនិទានរបស់ចាស់ៗ។
រឿងនិទានអំពីជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ចាប់ផ្តើមតាំងពីបីសតវត្សរ៍មុន នៅពេលដែលប្រទេស ស៊ូរីណាម ស្ថិតក្រោមអាណានិគមរបស់ហុល្លង់ ដែលបានចូលមកបង្កើតចម្ការដំណាំធំៗនៅ ស៊ូរីណាម។ ជាជាងទ្រំាទ្ររងទុក្ខវេទនានៃជីវិតជាទាសករចម្ការ ក្រុមទាសករស្បែកខ្មៅបានសម្រេចជោគវាសនាខ្លួនឯង ដោយរត់ភៀសខ្លួនទៅរស់នៅក្នុងព្រៃជ្រៅ។ ក្រុមទាសកររត់តាមបណ្តោយទន្លេដែលហូរចាក់ទៅទិសខាងត្បូង។ ពួកគេរត់ទៅឆ្ងាយបំផុតតាមតែអាចទៅបាន។ ពួកគេប្រយុទ្ធតទល់ជាមួយទាហាន ហុល្លង់ ដែលដេញតាមចាប់ពួកគេទៅវិញ។ បន្ទាប់មក ពួកគេវាយប្រយុទ្ធរំដោះទាសករដទៃទៀត ហើយជាលទ្ធផលបានបង្ខំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពជាមួយពួកគេ។
អតីតទាសករភៀសខ្លួនទាំងនេះ ដែលមានច្រើនក្រុមផ្សេងៗគ្នា បានតាំងទីលំនៅនៅកណ្តាលទឹកដី ស៊ូរីណាម និងបានរស់នៅតកូនតចៅជាច្រើនជំនាន់រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
សមាជិកសហគមន៍នេះដែលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានស្គាល់ថាជា ម៉ារូន (Maroons) បង្ហាញមោទកភាពអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន នៅពេលពិពណ៌នាអំពីថ្ងៃដែលបុព្វបុរសរបស់ពួកគេមកតាំងទីលំនៅជាលើកដំបូង និងប្រយុទ្ធតតាំងដើម្បីការពារទឹកដី ដែលបច្ចុប្បន្នជាទឹកដីកំណើតរបស់ពួកគេ។
ម៉ាតាវ៉ៃ គឺជាក្រុមមួយក្នុងចំណោមក្រុមតូចៗបំផុតនៃ ម៉ារូន។ ក្រុមនេះរស់នៅតាមបណ្តោយដងទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា (Saramacca) នៅភាគកណ្តាលនៃប្រទេស ស៊ូរីណាម។ សម្រាប់ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ការរស់នៅកណ្តាលព្រៃទឹកភ្លៀងគឺត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើចំណេះដឹងអំពីទឹកដី ដែលចំណេះដឹងនេះត្រូវបានបង្ហាត់បង្រៀនតៗគ្នាពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ បន្តពីបុព្វបុរសរបស់ពួកគេ។ ការនិទានរឿងទៅតាមទីកន្លែង ជួយពួកគេសម្គាល់ទីកន្លែងដែលសម្បូរម្ហូបអាហារ ឬទីកន្លែងដែលមានគ្រោះថ្នាក់។ អ្វីដែលសំខាន់បំផុតនោះ គឺការនិទានរឿងផ្ទាល់មាត់ពង្រឹងចំណងផ្សារភ្ជាប់ទឹកដីទៅនឹងវប្បធម៌និងប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលបង្កើតជាអត្តសញ្ញាណរួមគ្នានៅក្នុងសហគមន៍ និងលើកទឹកចិត្តពួកគេឲ្យការពារទឹកដីនិងបរិស្ថានរបស់ខ្លួន។
ហេតុអ្វីបានជាជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ចាប់ផ្តើមបង្កើតផែនទីនិងចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ពួកគេ
ពីដើមឡើយ ទឹកដីរបស់ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ គឺជាតំបន់ដាច់ស្រយាលបំផុតនៅក្នុងប្រទេស។ គេអាចទៅដល់ទឹកដីនេះដោយការជិះទូកឬយន្តហោះធុនតូច។ ទើបតែប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះប៉ុណ្ណោះ ដែលមានផ្លូវថ្នល់ចូលដល់ទីនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការចាប់ផ្តើមសកម្មភាពជីកកកាយរករ៉ែមាស បានបង្ករផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ទឹកដីនេះ ការតម្លើងបង្គោលអង់តែនទូរស័ព្ទ និងការសាងសង់ប្រព័ន្ធផ្លូវថ្នល់ខ្វាត់ខ្វែងនាពេលថ្មីៗនេះដែលជាប្រយោជន៍ដល់ការដឹកជញ្ជូនឈើ និងសម្រាប់តភ្ជាប់រវាងភូមិទាំង 21 របស់ជនជាតិដើម ម៉ាតាវ៉ៃ នាំមកនូវការផ្លាស់ប្តូរក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំនិងឆាប់រហ័ស។
ក្នុងចំណោមការផ្លាស់ប្តូរនេះ ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ វ័យក្មេងបានស្វែងរកការងារធ្វើជាកម្មករអណ្តូងរ៉ែ ឬធ្វើចំណាកស្រុកទៅស្វែងរកការងារនិងរស់នៅជីវិតបែបទំនើបនៅរដ្ឋធានី ប៉ារ៉ាម៉ារីបូ (Paramaribo)។
ភូមិករ ម៉ាតាវ៉ៃ ជាច្រើនមានសភាពស្ងាត់ជ្រងំ ហាក់ដូចជាត្រូវបោះបង់ចោល។ មានតែ ម៉ាតាវ៉ៃ ប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះដែលបន្តរស់នៅក្នុងភូមិតាមបែបប្រពៃណី។ ចាស់ៗដែលនៅរស់ តែងតែរអ៊ូរទាំថា ក្មេងៗចាប់អារម្មណ៍ទៅលើទូរស័ព្ទជាងទៅលើប្រវត្តិសាស្រ្ត ហើយក៏ឈប់និទានរឿងប្រវត្តិសាស្រ្តឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយស្តាប់។ ជាលទ្ធផល ប្រពៃណីដ៏យូរលង់របស់ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ដែលមនុស្សអង្គុយដំកង់ស្តាប់រឿងនិទានបន្តពីមួយទៅមួយអំពី Fositen (ពាក្យនេះមានន័យថា “លើកដំបូង” សំដៅទៅដល់រឿងនិទានអំពីពេលដែលបុព្វបុរសរបស់ពួកគេមកដល់ទឹកដីនេះជាលើកដំបូង) ប្រឈមនឹងការបាត់បង់សាបរលាបទៅតាមពេលវេលា
ដើម្បីការពារប្រពៃណីនេះកុំឲ្យបាត់បង់ទៅ អង្គការ Stichting voor Dorpsontwikkeling Matawai ដែលបង្កើតឡើងដោយសហគមន៍ Matawai ខ្លួនឯង បានចំណាយពេលវេលាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដើម្បីកត់ត្រានិងចងក្រង ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់និទានរឿង ជាវីដេអូនិងជាផែនទី interactive maps។ ដោយមានជំនួយពី Amazon Conservation Team (ACT) អង្គការនេះបានបណ្តុះបណ្តាលយុវជន ម៉ាតាវ៉ៃ មួយក្រុម អំពីវិធីសាស្រ្តកត់ត្រានិងចងក្រង និងវិធីសាស្រ្តសម្ភាសន៍ចាស់ទំុនៅក្នុងសហគមន៍ អំពីឈ្មោះទីកន្លែង ទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលនៅរាយប៉ាយពាសពេញទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេ។
មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រុមការងារបានផលិតវីដេអូដែលមានរយៈពេល 17 ម៉ោង ស្តីអំពីទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្តសំខាន់ៗ តាមបណ្តោយដងទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា។ សម្រាប់យុវជន ម៉ាតាវ៉ៃ ដែលចូលរួមធ្វើការងារគម្រោងនេះ វាគឺជាឱកាសដំបូងដែលពួកគេបានឮអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃទឹកដីកំណើតរបស់ពួកគេ។
ព្រឹទ្ធាចារ្យ Josef Dennert រំឮកឡើងវិញអំពីគម្រោង: “… ខ្ញុំបានកប់ចំណេះដឹងរបស់ខ្ញុំអស់ពេលជាយូរ ទើបតែពេលនេះខ្ញុំមើលឃើញថាវាមិនទាន់ហួសពេលទេ។ ខ្ញុំត្រូវតែធ្វើតាមមនសិការបស់ខ្ញុំ និងចែករំលែកចំណេះដឹងដែលខ្ញុំមាន“
ការងារនេះបាននាំរឿងរ៉ាវរបស់ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ទៅដល់បណ្ណសាររបស់ស្ថាប័ន ស្ម៊ីតសូនៀន (Smithsonian)
ដើម្បីប្រយោជន៍នៃកត់ត្រាចងក្រង និងថែរក្សារឿងរ៉ាវផ្ទាល់មាត់របស់សហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ សហគមន៍បានស្វែងរកជំនួយគាំទ្រពីស្ថាប័នមួយចំនួនដែលនៅឆ្ងាយសែនឆ្ងាយពីទឹកដីកំណើតរបស់ពួកគេ។ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៨ ដេននើត (Dennert) និងជនជាតិ Matawai ពីរនាក់ទៀត បានធ្វើដំណើរទៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីងតោន ដើម្បីស្វែងរកឯកសាររបស់ Edward C. Green នៅវិទ្យាស្ថាន ស្ម៊ីតសូនៀន (Smithsonian)។ Green ដែលជានរវិទូ បានប្រមូលទុកនូវកំណត់ហេតុជាច្រើន រួមមានទាំងកំណត់ត្រាក្នុងដំណើរតាមមូលដ្ឋាន រូបថត សារជាសំឡេង ដែលគាត់បានថតទុកក្នុងអំឡុងពេលដែលគាត់ស្នាក់នៅជាមួយជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ហើយក្រោយមកបានប្រគល់កំណត់ហេតុទាំងនោះជាអំណោយដល់បណ្ណសារដ្ឋានជាតិ នរវិទ្យា របស់វិទ្យាស្ថាន ស្ម៊ីតសូនៀន (Smithsonian’s National Anthropological Archives)។ ដោយមានការគាំទ្រពីកម្មវិធីស្តារសំឡេងឡើងវិញរបស់វិទ្យាស្ថាន ស្ម៊ីតសូនៀន អ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ទាំងបីរូបបានគាស់កកាយកំណប់ដ៏មានតម្លៃជាប្រវត្តិសាស្រ្តនេះឡើងវិញជាលើកទីមួយ និងបាននាំយកឯកសារចម្លងត្រឡប់ទោប្រទេសរបស់ពួកគេវិញ ដើម្បីចែករំលែកជាមួយសហគមន៍របស់ពួកគេ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃការងារនេះ basja (អ្នកដឹកនាំប្រពៃណី) និងអ្នកចូលរួមឈ្មោះ Tina Henkie បានឆ្លុះបញ្ចាំងឡើងវិញអំពីបទពិសោធន៍របស់គាត់:
“នរវិទូទាំងនោះបានកត់ត្រារឿងរ៉ាវ ខណៈដែលប្រជាជនរបស់ខ្ញុំកាលនោះមិនទាន់ចេះកត់ត្រា។ ពួកគេនិទានរឿង ហើយពួកនរវិទូកត់ត្រារឿងរ៉ាវទាំងនោះ។ ខណៈនេះ បុព្វបុរសរបស់យើងលែងនៅជាមួយពួកយើងទៀតហើយ ដូច្នេះយើងគួរតែអាចស្វែងរករឿងរ៉ាវអំពីពួកយើងនៅទីណាមួយ។ ហើយនេះគឺជាអ្វីដែលពួកយើងកំពុងធ្វើ គឺនៅទីនេះ នៅបណ្ណសារដ្ឋាននេះ ខ្ញុំព្យាយាមស្រមៃអំពីជីវិតរបស់បុព្វបុរសរបស់យើងកាលពីពេលនោះ។ ហើយខ្ញុំមានមោទកភាពចំពោះខ្លួនឯងក្នុងនាមជាជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ ព្រោះរឿងរ៉ាវទាំងនេះជួយឲ្យខ្ញុំយល់ដឹងអំពីដើមកំណើតរបស់ខ្ញុំ។ “
វិវត្តន៍នៃកម្មវិធី Terrastories
ដើម្បីអាចផ្ទុកកំណត់ត្រារឿងរ៉ាវផ្ទាល់មាត់ និងភ្ជាប់រឿងរ៉ាវទាំងនោះទៅនឹងផែនទី ACT បានសហការជាមួយ Mapbox ដែលជាក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាផែនទី និងក្រុមស្ម័គ្រចិត្តសរសេរកម្មវិធីដែលហៅខ្លួនឯងថា Ruby for Good បានបង្កើតកម្មវិធីមួយសម្រាប់កត់ត្រារឿងនិទានតាមតំបន់ ដែលកម្មវិធីនេះមានឈ្មោះថា តេរ៉ាស្តូរី (Terrastories).
Interface របស់កម្មវិធីនេះរួមមាន ផែនទី interactive map និង sidebar មួយដែលមាន media content និងរឿងនិទាន។ ដោយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងមាតិកា ក្រុមការងារ ម៉ាតាវ៉ៃ អាចបន្ថែមទីតាំងសំខាន់ៗនិងរឿងរ៉ាវនានាទៅលើផែនទី និងចាត់ថ្នាក់ឯកជនភាពទៅតាមមាតិកានីមួយៗ។ កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី អាចដំណើរការបានដោយពុំចាំបាច់មានសេវាអ៊ីនធ័រនែត ហើយកូដរបស់វាជាប្រភេទ open-source ដែលសហគមន៍ណាក៏អាចប្រើប្រាស់បានដើម្បីបង្កើតផែនទីដោយផ្អែកទៅលើទំនៀមទម្លាប់នៃការនិទានរឿងតាមតំបន់។
តេរ៉ាស្តូរី (Terrastories) គឺជាកម្មវិធីសម្រាប់សហគមន៍បង្កើតផែនទីនិងចែករំលែករឿងរ៉ាវនានាអំពីទឹកដីរបស់ពួកគេ។ វាអាចប្រើប្រាស់បានដោយអត្តបុគ្គល ឬដោយសហគមន៍ ដែលចង់ភ្ជាប់វីដេអូ ឬសំឡេង ទៅនឹងទីតាំងណាមួយនៅលើផែនទី។ កម្មវិធីនេះត្រូវបានរចនាឡើងតាមរបៀបដែលផ្តល់ភាពងាយស្រួលនិងភាពរីករាយដល់អ្នកប្រើប្រាស់ ដែលសូម្បីតែសមាជិកសហគមន៍ដែលមិនចេះបច្ចេកវិទ្យាសោះក៏អាចប្រើបាន។ តេរ៉ាស្តូរី: ឧបករណ៍សម្រាប់និទានរឿងតាមតំបន់
នៅខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨ នៅរដ្ឋធានី ប៉ារ៉ាម៉ារីបូ អង្គការរបស់សហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ ដែលមានឈ្មោះថា Stichting voor Dorpsontwikkeling បានធ្វើបទបង្ហាញអំពីកម្មវិធីតេរ៉ាស្តូរី ដែលផ្ទុកទិន្នន័យអំពីរឿងរ៉ាវនិងផែនទីរបស់សហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ នៅចំពោះមុខទស្សនិកជនដែលរួមមាន សមាជិកក្រុម ម៉ារូន មេដឹកនាំប្រពៃណី និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ស៊ូរីណាម។ គម្រោងនេះបានជំរុញឲ្យមានកិច្ចសន្ទនាថ្នាក់ជាតិ អំពីការទទួលស្គាល់និងអភិរក្សវប្បធម៌ ម៉ារូន និងចាត់ចូលជាបិតិកភណ្ឌអរូបីរបស់ប្រទេស ស៊ូរីណាម។
ដំណើរការផលិតផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់របស់ជនជាតិ ម៉ាតាវ៉ៃ
មកដល់ឆ្នាំ ២០២០ ក្រុមការងារផែនទីនិងរឿងនិទានប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់របស់ ម៉ាតាវ៉ៃ បានបញ្ចប់ដំណើរការខាងក្រោម ជាមួយភូមិចំនួន ១០ នៅប៉ែកខាងលើនៃដងទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា។
សមាសធាតុៈ
មនុស្: ធាតុដ៏សំខាន់មួយក្នុងចំណោមធាតុសំខាន់ជាច្រើនដែលនាំមុខគម្រោងនេះគឺ បំណងប្រាថ្នានិងឆន្ទៈរបស់តំណាងសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ ក្នុងការផ្ទេរប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏មានតម្លៃទៅឲ្យយុវជន និងធានាថាមនុស្សជំនាន់ក្រោយមានឱកាសទទួលបានចំណេះដឹងនេះនិងយល់ដឹងអំពីប្រភពដើមរបស់ពួកគេ។ បំណងប្រាថ្នានេះស្ថិតនៅក្នុងជម្រៅនៃមោទកភាពនិងកតញ្ញូ ចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់បុព្វបុរស ដែលបានប្រយុទ្ធដើម្បីសេរីភាពពេញលេញជាប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់ព្រៃស្រោង។
គុណតម្: ស្វ័យភាពគឺជាកូនសោរនៃជោគជ័យរបស់គម្រោងនេះ។ អង្គការរបស់ម៉ាតាវ៉ៃ ជាអ្នកនាំមុខក្នុងការរចនាគម្រោង បញ្ចេញគំនិតយោបល់ រៀបចំគម្រោងសកម្មភាព និងកំណត់អត្តសញ្ញាណចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យនិងអ្នកមានចំណេះដឹងដើម្បីសម្ភាស។ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀតបានដើរតួនាទីជាអ្នកគាំទ្រ និងធ្វើការងារជាមួយសមាជិកសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ ដើម្បីបង្កើនទំនុកចិត្តនិងភាពជឿជាក់។ ជាងនេះទៅទៀត ការធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើទិន្នន័យព័ត៌មានក៏ជាកូនសោរនៃគម្រោងនេះដែរ ជាពិសេសទាក់ទងទៅនឹងសមត្ថភាពរបស់ ម៉ាតាវ៉ៃ ក្នុងការកំណត់លក្ខខណ្ឌថា នរណាអាចចូលមើលផែនទីនិងរឿងនិទានបាន។ គុណតម្លៃទាំងនេះក៏ជាគុណតម្លៃនៃការផលិតកម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី ដែរ។
បច្ចេកវិទ្យា
- ក្រដាសផ្ទាំងធំៗ ប៊ិចហ្វឺតពណ៌
- ឧបករណ៍ GPS សម្រាប់កាន់នឹងដៃ (Garmin 64)
- សៀវភៅសម្រាប់សរសេរកំណត់ហេតុ
- កុំព្យូទ័រយួរដៃ និង backup drives
- ម៉ាស៊ីនបញ្ចាំងរូបភាព ដែលមានទំហំតូចអាចយួរដៃបាន ដើម្បីឲ្យអ្នកភូមិអាចមើលផែនទីដែលពួកគេកំពុងតែគូស និងវីដេអូ អំពីរឿងរ៉ាវផ្ទាល់មាត់។
- ម៉ាស៊ីនថតសំឡេង (Zoom H6N)
- កាម៉េរ៉ាវីដេអូ (Canon Rebel t3i)
- ឧបករណ៍ GIS និង cartography software: ArcGIS, Mapbox Studio
- Design software: Adobe InDesign
- Software សម្រាប់កាត់តវីដេអូ: Adobe Premiere
- កុំព្យូទ័រទំហំតូច សម្រាប់ដើរតួជា offline servers សម្រាប់តេរ៉ាស្តូរី
ធនធានសម្រាប់ការធ្វើដំណើរ និងរៀបចំសិក្ខាសាលាៈ
- ទូក ប្រេងឥន្ធនៈ និងស្បៀង
- ឧបករណ៍ចាំបាច់សម្រាប់ការដើរ ដូចជា ស្បែកជើងកវែង សាក់កាដូ អាវភ្លៀង ។ល។
- ក្រដាសបោះពុម្ពផែនទីព្រាង krutus នៃភូមិ ម៉ាតាវ៉ៃ នីមួយៗ
គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០១៩ ម៉ាតាវ៉ៃ បានថតវីដេអូឃ្លីបដែលមានរយៈពេល ១៧ ម៉ោង អំពីព្រឹទ្ធាចារ្យចំនួន ៣៥រូប ដែលនិទានរឿងចំនួន ១៥០ ស្តីអំពីទីតាំងបុព្វបុរសចំនួនជាង ៣០០ កន្លែង។ ក្រុមការងារក៏បានគូសផែនទីទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត ចំនួនជាង ៧០០ កន្លែង នៅក្នុងដែនដីរបស់ពួកគេ គឺតំបន់ដីល្បប់ទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា។
ការយល់ព្រមពីសហគមន៍: ដឹកនាំដោយអង្គការ Stichting voor Dorpsontwikkeling Matawai ដែលបង្កើតឡើងដោយសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ ខ្លួនឯង ក្រុមការងារបានស្វែងរកការព្រមព្រៀងនិងអនុញ្ញាតពីព្រឹទ្ធាចារ្យនិងថ្នាក់ដឹកនាំ ម៉ាតាវ៉ៃ ដើម្បីចាប់ផ្តើមគម្រោង។ អង្គការ Stichting voor Dorpsontwikkeling Matawai និង Amazon Conservation Team-Suriname (ACT) បានព្រមព្រៀងគ្នាទៅលើតួនាទីនិងការទទួលខុសត្រូវរបស់ភាគីនីមួយៗ។
គំនូសព្រាងផែនទី: នៅឆ្នាំ ២០១៥ គម្រោងបានចាប់ផ្តើមជាមួយនឹង krutus (មានន័យថា សិក្ខាសាលា) នៅតាមភូមិ ដែលពេលនោះ សមាជិកសហគមន៍បានគូសគំនូសព្រាងផែនទីនៃទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា ដោយផ្អែកទៅលើចំណេះដឹងអំពីទឹកដីនិងទីតាំង។ អ្នកជំនាញផ្នែកផែនទីមកពីក្រុម ACT បានចងក្រងទិន្នន័យទាំងអស់បញ្ចូលគ្នាទៅក្នុងកម្មវិធីផលិតផែនទី ArcGIS ដែលនឹងក្លាយជាគំនូសព្រាងផែនទីទីមួយនៃទឹកដីបុព្វបុរសរបស់ ម៉ាតាវ៉ៃ។
ការបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកផែនទី GPS និងវិធីប្រមូលចងក្រងចំណេះដឹងអំពីទឹកដី: សមាជិកសហគមន៍ ទាំងបុរសនិងស្ត្រី បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលពីក្រុម ACT អំពីរបៀបប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីន GPS (Global Positioning System) ដើម្បីថតយកទិន្នន័យអំពីទីកន្លែង និងការប្រើប្រាស់ ឧទាហរណ៍ ផ្លូវសម្រាប់ប្រមាញ់សត្វ ទីតាំងដាំដំណាំ និងទីតាំងប្រមូលផលដទៃទៀត។ ក្នុងអំឡុងដំណាក់កាលនេះ ទីតាំងនីមួយៗដែលត្រូវបានគូសនៅលើក្រដាសផែនទីព្រាង ត្រូវបានថតនៅតាមទីតាំងជាក់ស្តែងដោយម៉ាស៊ីន GPS។
ដំណើរដោយថ្មើរជើងទៅកត់ត្រាទិន្នន័យនៅតាមទីតាំងនីមួយៗនៅលើផែនទី: ពីរដងនៅឆ្នាំ ២០១៥ និងឆ្នាំ ២០១៧ ក្រុមការងារផែនទី ដែលរួមមាន យុវជននិងព្រឹទ្ធាចារ្យនៃសហគមន៍ ម៉ាតាវ៉ៃ ព្រមទាំងអ្នកជំនាញភូមិសាស្រ្តមកពីក្រុម ACT បានធ្វើដំណើរចុះឡើងតាមបណ្តោយដងទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា អស់រយៈពេលពីរសប្តាហ៍ ប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីន GPS ដើម្បីកត់ត្រាឈ្មោះទីកន្លែងនីមួយៗ ដូចជា ទឹកជ្រោះ ស្ទឹង កោះ ទីតាំងភូមិចាស់ ទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត ទីតាំងប្រមូលផល និងទីតាំងផ្សេងៗទៀតដែលមានតម្លៃផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ក្រុមការងារ ACT ប្រើប្រាស់ទិន្នន័យទាំងអស់នោះ ដើម្បីបង្កើនប្រត្យក្សភាពនៃផែនទីនៅក្នុង ArcGIS។
ការផ្ទៀងផ្ទាត់ផែនទី: បន្ទាប់ពីដំណាក់កាលប្រមូលទិន្នន័យ អ្នកជំនាញភូមិសាស្រ្តរបស់ក្រុម ACT ប្រើ ArcGIS ដើម្បីរៀបចំផែនទីនៃដែនដី ម៉ាតាវ៉ៃ ហើយអង្គការ Stichting voor Dorpsontwikkeling Matawai រៀបចំ សិក្ខាសាលា ដើម្បីសមាជិកសហគមន៍ផ្តល់យោបល់ទៅលើភាពត្រឹមត្រូវនៃទិន្នន័យ ទៅលើកំហុសក្នុងការសរសេរឈ្មោះ ឬទីតាំងដែលពុំទាន់ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងផែនទីជាដើម។ មកដល់ចុងឆ្នាំ ២០១៧ ច្បាប់ព្រាងផែនទីធំអំពីទីតាំងដូនតាត្រូវបានបញ្ចប់។
កត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់: ក្នុងអំឡុងដំណាក់កាលផ្សេងៗគ្នានៃការធ្វើផែនទី ក្រុមការងារបានកត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់ជាមួយចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលបានទទួលចំណេះដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ម៉ាតាវ៉ៃ ពីដូនតារបស់គាត់។ ពីឆ្នាំ ២០១៧ ដល់ឆ្នាំ ២០១៨ ក្រុមការងារបានកត់ត្រាកិច្ចសន្ទនាជាមួយចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ម៉ាតាវ៉ៃ ចំនួន ៣៥រូប ដែលរស់នៅក្នុងភូមិនានាតាមបណ្តោយដងទន្លេ សារ៉ាម៉ាក់កា និងរដ្ឋធានី ប៉ារ៉ាម៉ារីបូ។
ការរចនានិងបោះពុម្ពផែនទី: នៅឆ្នាំ ២០១៨ ក្រុមការងារ ACT បានបង្ហើយការងារផលិតផែនទីទីតាំងបុព្វបុរសរបស់ ម៉ាតាវ៉ៃ ដោយប្រើកម្មវិធី ArcGIS និង Adobe InDesign។ ផែនទីត្រូវបានបោះពុម្ព និងដឹកជញ្ជូលទៅភូមិនីមួយៗ ហើយដាក់តាំងនៅក្នុង kuutu wosoe (សាលប្រជុំរបស់សហគមន៍)។
អភិវឌ្ឍន៍កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី (Building Terrastories): អ្នកជំនាញភូមិសាស្រ្តរបស់ក្រុម ACT សហការជាមួយក្រុមអ្នកស្ម័គ្រចិត្តសរសេរកូដ បានអភិវឌ្ឍកម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី ជាមួយនឹងផែនទីនិងប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់របស់ ម៉ាតាវ៉ៃ។ ដើម្បីអាចធ្វើដូច្នោះបាន ក្រុមការងារបាន uploaded ទៅក្នុង Mapbox Studio បន្ទាប់មក downloaded ផែនទីជា map tiles ដែលអាចដំណើរការដោយពុំត្រូវការអ៊ីនធឺនែត។ កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី ដែលផ្ទុកផែនទីនិងរឿងរ៉ាវរបស់ ម៉ាតាវ៉ៃ ត្រូវបានផ្ទុកនៅក្នុងកូនកុំព្យូទ័រយួរដៃ ដែលអាចចែកចាយ ដោយពុំត្រូវការអ៊ីនធឺនែត។ ពេលខ្លះ ក្រុមការងារនាំយកផែនទីនេះទៅភូមិម៉ាតាវ៉ៃចំនួនពីរ គឺPusugrunu និង Nieuw Jacobkondre និងបានបង្ហាញផែនទីនិងប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់ដល់សហគមន៍ សាលារៀន និងអ្នកដឹកនាំប្រពៃណី នោទីនោះ។
ការដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់កម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី Offline (ពុំត្រូវការអ៊ីនធឺនែត): ក្រុមការងារបានធ្វើអំណោយ កូនកុំព្យូទ័រតូចៗចំនួនពីរ ដែលបំពាក់ដោយកម្មវិធី តេរ៉ាស្តូរី និងផែនទី ម៉ាតាវ៉ៃ រួចជាស្រេច ដល់សាលារៀននៅភូមិម៉ាតាវ៉ៃ Pusugrunu និង Nieuw Jacobkondre ដើម្បីប្រើប្រាស់។ សាលារៀនត្រូវបង់ថ្លៃការពារសុវត្ថិភាពព័ត៌មាននិងថ្លៃគ្រប់គ្រងទិន្នន័យ ខណៈដែលសហគមន៍នៅតែបន្តជាអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តក្នុងការចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ឯកជនភាពនៃរឿងនីមួយៗ ដឹកនាំដោយ Stichting voor Dorpsontwikkeling Matawai។
អានបន្ថែម
- Interactive story map: Lands of Freedom: the oral history and cultural heritage of the Matawai Maroons in Suriname - October 10, 2020.
- Feature article, Sabaku - Suriname Airways inflight magazine, Ed. 61: “Matawai: Oral tradition in modern times” - November 2019 - January 2020.
- Methodology guide: Mapping and recording place-based oral histories: a methodology - ACT, June 2019.
- Documentary: “Fosten: A Story about Tradition and Territory (Matawai Oral Histories)” - October 10, 2018.
Wayana: Consultation protocol based on traditional laws and values
